Gjenevë, OKB, 14 tetor (Nefail Maliqi, PJ) -Ajo gjithashtu vjen keq sulme hakmarrëse gjatë ngjarjeve të marsit të vitit 2004, duke përfshirë edhe një në punëtorinë e skulptorit shqiptar i Kosovës Agim Cavdërbasha në Prishtinë, si dhe atyre ndaj dy xhamive në Nish dhe Beograd..” Sipas OKB-së, nga autoritet lokale dhe ndërkombëtare nevoiten hetime ndaj forcave serbe dhe UCK-së për shakterimi e ketyre kulturave te popujve, xhamive dhe kishave ne Kosovë, Nish e Beograd, njofton agjencia e lajmeve “Presheva jonë” nga Zvicra.
Raoprtuesaj e OKB: Stop mohimi i trashëgimisë dhe kulturave tjera !
“Stop duke mohuar trashëgiminë kulturore të të tjerëve..” ka dekalruar sot ne Gjenevë eskpertja ndekrombëtare Karima Bennoune raportuese e OKB pas vizitës së parë në Kosovë dhe Serbi.
“Unë jam i shqetësuar për nivelin e lartë të politizimit të çështjeve të trashëgimisë kulturore në Serbi dhe në Kosovë”, ka thënë eksperti i të drejtave të njeriut të Kombeve të Bashkuara Karima Bennoune në fund të misionit të saj të parë faktmbledhës në Serbi dhe Kosova. “Kjo redukton trashëgiminë kulturore në një mjet dhe prodhon diskurset monolite nuk e duhura në shoqëri të ndryshme,” ka pohuar raporftuesja e OKB-së Karima Bennoune, trasnmeton agjencia e lajmeve “Presheva jonë”
Raportuesi Special i OKB-së në fushën e të drejtave kulturore, i cili vizitoi Serbinë dhe Kosovën nga 3 deri më 14 tetor, ndërmori këtë vizitë për të adresuar tensionet në lidhje me trashëgiminë kulturore që lind në mes të Serbisë dhe Kosovës, si dhe për të parë më gjerësisht në të drejtën për të marrë pjesë në jetën kulturore jeta pa diskriminim në Serbi dhe në Kosovë.
“Serbia dhe Kosova duhet të kuptojnë se sa e rëndësishme është për të parë çështjet e trashëgimisë kulturore nga këndvështrimi i të drejtave të njeriut, bazuar në të drejtat e të gjithë njerëzve, pa diskriminim për të marrë pjesë në jetën kulturore, për të hyrë dhe të gëzojnë trashëgiminë kulturore, për lirinë e shprehjes, mendimit, ndërgjegjes dhe fesë, dhe të arsimit në veçanti, “shtoi ajo.
Raportuesi Special i bëri thirrje Serbisë dhe Kosovës që të de-Lidhje çështjet e trashëgimisë kulturore nga axhendat nacionaliste. “Nuk duhet të ketë pamje monolit i asaj që përbën ose mund të përbëjnë trashëgiminë kulturore dhe trashëgimia kulturore nuk duhet të përdoren për të ndërtuar diskurset apo politika që synojnë përjashtimin e të tjerëve”, ka theksuar ajo.
“I inkurajojmë të gjithë për të kuptuar trashëgiminë kulturore në një mënyrë holistike, duke përfshirë kontributet dhe perspektivat e të gjitha grupeve. Të gjithë, duke përfshirë edhe serb, shqiptar, rom, ortodokse, myslimane dhe popullit hebre dhe të gjitha minoriteteve, si dhe njerëzve laikë, grave, personave LGBT, personat me aftësi të kufizuara dhe njerëzit e identiteteve të përziera të bëjë një kontribut të rëndësishëm për trashëgiminë kulturore dhe për ekzistencën e një i gjallë kulturore. Kjo duhet të njihet “, theksoi znj Bennoune.
Një çështje e ngutshme është fati i trashëgimisë kulturore të Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë, shumë prej të cilave përbëhet nga monumente jetike për gëzimin e të drejtave të njeriut të gjallë. “Unë kam qenë veçanërisht i keq për të dëgjuar ose lexuar fjalimet nënçmuese grindur rëndësinë e trashëgimisë kulturore të Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë, apo me qëllim mosdhënien përmend marrëdhënieve të veçantë të Kishës Ortodokse Serbe me vende të caktuara. Në anën tjetër, më vjen keq fjalime minimizuar rëndësinë apo edhe ekzistencën e trashëgimisë kulturore të shqiptarëve të Kosovës. Të dy diskurse janë të dëmshme për të drejtat e njeriut dhe në mënyrë të barabartë fyese, “shtoi ajo.
“Për fat të mirë, kam pasur mundësinë të takohen me përfaqësues të shoqërisë civile nga prejardhje të ndryshme të cilët janë të etur për të luftuar perspektiva të tilla dhe të organizojnë ngjarje të përbashkëta me njerëzit me prejardhje të përzier për të vizituar faqet e njëri-tjetrit e rëndësisë kulturore. Aktivitetet e tilla shpesh janë kufizuar për shkak të mungesës së fondeve, dhe kanë nevojë për të gjithë mbështetjen e mundshme, nga Serbia, nga Kosova, dhe nga bashkësia ndërkombëtare. ”
“Ekziston një nevojë e qartë për njohjen e ndërsjellë të dëmit që është bërë në të kaluarën, duke sulmuar trashëgiminë lidhur me grupe të ndryshme, dhe kjo ka shkaktuar vuajtje. paqe dhe pajtim të qëndrueshme kërkojnë jo më pak “. Raportuesi Special i përmendur shumë raporte të sulmeve të përhapura ndaj dhe shkatërrimet e xhamive, qendrave historike dhe vendeve kulturore të tilla si arkivat e kryera nga forcat e sigurisë serbe dhe paramilitarëve në vitin 1999 në Kosovë, si dhe kundër kishave të kryera nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës” ka phuar ajo. Sipas OKB-së, nevoiten hetime nga autoritet lokale dhe ndërkombëtare.
Ajo foli edhe për shkatërrimin e qëllimshëm, në mënyrë të veçantë, 35 monumente të listuara dhe kishat ortodokse në mes të 17 dhe 19 mars 2004, e ndjekur nga një numër i sulmeve dhe incidenteve kundër trashëgimisë kulturore ortodokse serbe që nga atëherë. Ajo gjithashtu vjen keq sulme hakmarrëse gjatë ngjarjeve të marsit të vitit 2004, duke përfshirë edhe një në punëtorinë e skulptorit shqiptar i Kosovës Agim Cavdarbasha në Prishtinë, si dhe atyre ndaj dy xhamive në Nish dhe Beograd. “Unë e dënoj pa rezerva të gjitha këtyre sulmeve dhe shkatërrimeve të trashëgimisë kulturore dhe të insistojnë në të gjitha hapat e nevojshëm duke u ndërmarrë për të parandaluar çdo përsëritje dhe për të mbajtur autorët përgjegjshme, në përputhje me normat ndërkombëtare.”
“Në Kosovë, kam vlerësuar raportet nga një shumëllojshmëri e burimeve në njohjen e përkushtimin dhe rritjen e kapaciteteve të Policisë së Kosovës për mbrojtjen e vendeve, veçanërisht në sajë të njësisë së saj të specializuara për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore, e cila është multietnike në përbërjen e tij “, tha znj Bennoune. Ajo vuri në dukje rënien raportuar në numrin e incidenteve të sigurisë që përfshijnë trashëgiminë kulturore, ndërsa gjithashtu duke marrë parasysh akuzat se statistikat nuk e pasqyrojnë plotësisht realitetin. “Gjithashtu kam dëgjuar shqetësimet e vazhdueshme nga murgjit ortodokse serbe dhe murgeshave që janë të pasigurt në lidhje me sigurinë dhe të gjatë për të ndjehen të mirëpritur dhe të pranuar.”
“Sa herë që ka ndonjë incident që përfshin trashëgiminë, ata gjithmonë duhet të dënohen publikisht dhe gjerësisht nga zyrtarët, si dhe nga udhëheqësit e ndryshme fetare dhe kulturore për të siguruar grupet përkatëse të sigurinë e tyre dhe për të treguar papranueshmërinë e plotë të një sjellje të tillë,” Special Raportuesi i rekomanduar. Raportuesi Special theksoi gjithashtu se komuniteti ndërkombëtar ka një detyrim për të siguruar, duke përfshirë edhe ndihmën financiare, se mbrojtja e vërtetë e trashëgimisë kulturore është e garantuar.
Personat e zhvendosur brenda vendit nga Kosova pa shkatërrimin e trashëgimisë së tyre kulturore, si një përpjekje për të fshijë historinë e tyre. Gëzimi i barabartë i të drejtave kulturore është gjithashtu një komponentë kritike e bërë të mundur kthimin e qëndrueshëm.
“Unë duhet të theksoj se vendet me rëndësi të veçantë për Kishën Ortodokse Serbe dhe popullit serb në Kosovë janë gjithashtu të rëndësishme për shumë njerëz të tjerë, duke përfshirë edhe shqiptarët e Kosovës të cilët ndonjëherë kanë arrihen manastire dhe kisha për t’u lutur apo vizituar”, deklaroi znj Bennoune. Nga perspektiva e të drejtave të njeriut, mbrojtjen dhe sigurimin e respektimit të plotë të lidhjeve të veçanta midis Kishës Ortodokse Serbe me këto vende nuk do të thotë që të tjerët nuk duhet të ketë asnjë qasje.
“Unë jam i bindur se shumë brenda Kishës Ortodokse Serbe, si dhe pjesëtarë të komuniteteve të tjera fetare apo jo fetare janë të etur për të siguruar një qasje më të hapur dhe të lirë në këto vende”, tha eksperti. “Natyrisht, një ekuilibër të mirë duhet të arrihet mes nevojës për të ofruar akses dhe për të siguruar sigurinë, por mbi-sigurimin mbart rreziqe të tjera të përjashtimit dhe tjetërsimit.”
“Në Kosovë, më shumë përpjekje janë të nevojshme për të mbrojtur zona të tjera të trashëgimisë, në qendrat e veçanta historike, shtëpitë e vjetra dhe hamame, veçanërisht nga aktorët privatë në fushën e biznesit”, deklaroi znj Bennoune. “Ndërsa standardet ligjore për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore janë zhvilluar mirë, këto standarde duhet të zbatohet plotësisht në çdo përpjekje të zhvillimit urban, në hartimin e të cilit shoqëria civile duhet të jetë në gjendje të marrin pjesë plotësisht.” Znj Bennoune referuar në mënyrë të veçantë në situatën e prizren. Ajo ishte keq për të dëgjuar raportet që mbrojtësit e trashëgimisë kulturore që ngrenë këto raste kanë marrë kërcënime, mendohet të burojnë nga aktorët privatë.
Raportuesi Special shprehën tronditje në faktin se në Serbi, në vend të Beogradit e kampit Supe World War Two Topovske të hebrenjve dhe romëve është planifikuar për shkatërrim në vitin 2017 për të ndërtuar atë që është quajtur qendër e madhe tregtare në Ballkan. Ajo shpresonte se një faqe tjetër, ish-kampi Sajmish përqendrimi për hebrenjtë, romët, civilët serbë dhe partizanët do të jenë të mbrojtura në mënyrë të përshtatshme, duke përfshirë pavijon të tij gjerman, dhe se vuajtjet e të burgosurve të tij që ishin shfarosen do të jetësuar në mënyrë specifike.
“Në të vërtetë, në Serbi, mbeten sfida serioze për të drejtat kulturore në shumë fusha të cilat duhet të adresohen urgjentisht. Këto përfshijnë aftësinë për të diskutuar, të prodhuar dhe të hyrë në përmbajtjen kulturore lidhur me mizoritë e fundit të viteve 1990, si dhe lirinë e shprehjes artistike, si dhe të drejtat e mbrojtësve të të drejtave të njeriut, “tha Raportuesi Special. Shumë nga këto janë të lidhura me ndikimin e nacionalizmit rilindur. Raportuesi Special i kënaqur të shoh përparime, si dhe, duke vënë në dukje në mënyrë të veçantë faktin se Krenaria mars LGBT lejohet tani.
Në Serbi dhe në Kosovë, financimi vazhdon të përbëjë vështirësinë më të madhe në lidhje me të gjitha të drejtat në shqyrtim dhe duhet të rritet. “Në të dyja rastet, të drejtat e njeriut duhet të transformohet nga një diskursi marrëdhënieve me publikun në një realitet kulturor, përmes kulturës priorite- zbatimin urgjent të gjitha standardet përkatëse, duke përfshirë ato të tolerancës dhe diversitetit, dhe arsimit të drejtat e njeriut.
Raportuesi Special do të paraqesë një raport të plotë mbi vizitës së saj në Serbi dhe në Kosovë në Këshillin e OKB-së të Drejtave të Njeriut.
