Në Shqipëri, “qyteti përkulur” Gjirokastra kërcënon të rrëzohet (“En Albanie, la “ville penchée” de Gjirokastra menace de s’effondrer”) eshte ky ttiilli i gazetave franceze dhe zvicerane qe jane marrru sot me qytetin e shkrimtarit tone te madh Ismajl Kadare- Gjirokastren, citon agjencia e lajmeve “Presheva jonë”
Shtëpia Lolomani ishte një shtëpi imponuese në Gjirokastër, në Shqipërinë jugore. Sot ajo është një grumbull gërmadhash, si dhjetra të tjerëve në këtë “qytet prej guri”, një xhevahir i trashëgimisë botërore.
Gjiroksatra, Muret e saj datojnë nga shekulli i 3-të dhe ndërtesat e saj të fortifikuara, shumica e të cilave janë ndërtuar në shek. XVII dhe XVIII, vlejnë që qyteti të shkruhet në listën e Unesco që nga viti 2005
Gjirokastra është një qytet i ndërtuar në ultësirë e luginës Drino tjerrje në Greqi. Muret e saj datojnë që nga shekulli i 3-të dhe ndërtesa të fortifikuara, shumica e të cilave janë ndërtuar në 17 dhe shekullit të 18, janë me vlerë në qytet të regjistrohen në listën e UNESCO-s që nga viti 2005, shrkuan agjencia e lajmeve “Presheva jonë” duke ju referuar shkrimeve te shtypit botëror.
Por, këto shtëpi janë të kërcënuar: ndonjëherë bosh, mirëmbahej për vite me rradhë, transformimet e objekteve që kanë denatyruar duart e shumë e shumë pronarëve të bien dakord për punë ose shumë të varfër për të ruajtur, pa qeveri nuk mund ta kapërcejë këtë dështim …
Duke filluar në vitin 2018, Europa Nostra, një OJQ që punon për të mbrojtur trashëgiminë kulturore dhe natyrore të Evropës vlerësohet se rreth “615 monumenteve të qendrës historike të Gjirokastrës”, “më shumë se gjysma janë subjekt i transformimeve të paligjshme (.. .), 169 janë në gjendje kritike ose janë në rrezik të kolapsit. ”
“I lënduar për çdo guri dhe muret përkeqësuar” psherëtin Email Naçaj piktor në 58 vitet e ndërtesës, e cila kujton rënien e pashmangshme e shtëpisë në dimër Lolomani 2016. Më poshtë, kulmi shtëpia e tij është gjysmë e shkatërruar.
“Kam frikë këtu, por nëna ime nuk dëshiron të largohet”, thotë ai.
Edhe në qoftë se ai kishte mjetet, ai nuk mund të kryejë punë: një nga kushërinjtë e tij, bashkë-pronar dhe instaluar në Tiranë, nuk pranoi.
Disa ndërtesa kanë dhjetra pronarë, shpesh pa lidhje emocionale me shtëpitë e konfiskuara nën komunizëm.
Shkrimtari Ismail Kadare ka lindur në Gjirokastër. Në “Stone Chronicle”, ai e përshkruan qytetin e tij në shtëpi si “një qytet i shtrembër, ndoshta anuar më shumë që është në botë”, “ku, në qoftë se ne do të zvarritet përgjatë një rrugë, ju mund të të jetë në mes të një çati “, kane shkruar gayzeat franceze dhe zvicerane, transmeton agjencia e lajmeve “Presheva jonë”
A Gjirokastra, shtëpitë janë të emëruar pas ish-pronarëve të tyre, krerët e Perandorisë Osmane, Karaulli, Fiko Skenduli, Zeko, Babameto fuqia e të cilit matet nga numri i oxhaqeve.
Sokol Karaulli, 60 vjeç, është sot larg kësaj pasurie të shquar. Prejardhjen nga një familje ( “pesë zjarrit,” thotë ai), kjo ish-ushtarak mbijeton pagën pastë e gruas së tij, duke pritur për pensionin e tij në 65.
“Ditën kur themi + Njëherë Gjirokastra + mund të ndodhë,” paralajmëron ai.
Ai e prishi rrymën lart dhe rregulloi pellgjet për të mbledhur ujin që tashmë ka prishur kornizën e shtëpisë së tij të plasaritur.
AFP: Na ishte njëherë një Gjirokastër
Shteti nuk është joaktiv. Pazari i qytetit është rehabilituar për 3 milionë euro me ndihmën e një shoqate Albano-Amerikane dhe Bankës Botërore. stalla suvenir presin turistët: 77.000 njerëz vizituan kështjellë në vitin 2017, një shifër deri 10 deri në 15% në vit.
Por “Gjirokastra, ajo nuk është vetëm pazari dhe disa vende portreti”, tha arkitekti Lejla Hadzic, OJQ Trashëgimia Kulturore pa Kufij (CHwB, Trashëgimia Kulturore pa Kufij). Diku tjetër në qytet, “situata po përkeqësohet çdo ditë”.
Shoqata e tij alarmuar në vitin 2014 për “shkatërrim të shpejtë” të rretheve historike të qytetit që ai u rrit ish tiran e komunist Enver Hoxha. Rreth 650 ndërtesa të lagjeve historike në CHWB 40 atëherë jetonte në gjendje shumë të keqe, 34 në rrënojat, 15 në buzë të kolapsit. OJQ tani numëron 47 gërmadha.
Emigrimi masiv vuajtur nga qyteti – një problemi shqiptar – nuk i ndihmon për të ruajtur ndërtesat e Gjirokastrës. Sipas Engjell Seriani, i ngarkuar me turizmin në sallën e qytetit, popullsia është rritur nga 34,000 njerëz në 2011 në më pak se 25,000 sot.
Rreth 80 ndërtesa janë të zbrazura, me rreziqe për rrjedhje nga çatitë prej guri, të cilat do të sulmojnë strukturën prej druri.
“Çdo ditë shoh diçka që është e gabuar, sikur ndërtesa të më thoshte të bëja diçka,” tha zëvendëskryetari i parë, Vangjel Muço.
Por me një buxhet vjetor prej 2.5 deri në 3 milionë euro, komuna e tij nuk është e armatosur.
Ministri i Kulturës Mirela Kumbaro siguron që qyteti “nuk është më në rrezik, është marrë në dorë”. Që nga viti 2013, çdo modifikim i ndërtesave është i ndaluar.
Znj. Kumbaro pret shumë nga një ligj i ri që lejon krijimin e fondacioneve kulturore. Dhe shpreson që renovimet do të bëhen nga investitorët e interesuar në zhvillimin e turizmit, siç ka qenë rasti për disa ndërtesa. Njëzet shtëpi janë transformuar në hotele apo restorante në vitet e fundit.
Në fakt, shumat e nevojshme për të ruajtur Gjirokastrën janë të parëndësishme për buxhetin e Ministrisë së Kulturës, që zë vetëm 0.7% të buxhetit kombëtar. Kjo është 15 milionë euro të ndara për Kulturën, e cila, sipas CHwB, vetëm një e katërta e kushtuar trashëgimisë. “Konkretisht, (…) nuk ka më shumë se 10,000 euro për Gjirokastrën”, tha OJQ.
Më vete, rinovimi i shtëpisë Babameto me fonde suedeze kushtoi 160,000 euro. Vetëm për të konsoliduar rrënojat e shtëpive të shkatërruara – jo për të rinovuar ose rindërtuar – do të nevojiten edhe 1.2 milionë euro, tha Lejla Haxhiç në CHwB.
“Të gjithë aktorët e trashëgimisë duhet të ndërhyjnë sa më shpejt që të jetë e mundur, per te shpëtuar nje Gjirokastër te vetme keshtu në botë”.
