Nga Sami GSHI
(Komisar për rregullimin e çështjeve lidhur me pasaportat zvicerane)
Më dymbëdhjetë shkurt, (ky vit) qytetarët e Gjenevës ftohen të bëjnë korrigjimin (evitimin) e një anomalie. Individët, si të them, që kanë lindur në Zvicër dhe kanë njëzetepesë, ose më pak vjet, masterin e ndonjë gjuhë kombëtare, pasi të kenë ndjekur shkollim gjegjes, të paktën për pesë vjet, duke i pasur prindërit ose, së paku njërin prej tyre (babën ose nënën) që ka jetuar ose jeton në Zvicër, të paktën dhjetë dhe të këtë ndjekur shkollë gjegjëse këtu se paku pesë vjet, duke qenë të mëdhenj, (bir ose mbesë) emigrantesh, të cilët kanë fituar të drejtën e qëndrimit në Zvicër dhe të trajtohet si çdo i huaj tjetër para ligjit, shkruan deputeti zviceran (i vetem shqiptare) Sami Gashi per agjencine e lajmeve “Presheva Jonë”
Është e palogjikshme, kujtoj, së pari këtë: ves populli dhe kantonet nuk do të thotë një natyralizimin automatik për të huajt e brezit të tretë, por për natyralizimin lehtësues (të përshpejtuar). Me pak fjalë: të bëhesh shtetas helvetik, gjithmonë duhet në mënyrë të qartë të paraqitesh kërkesë tek autoritetet kompetente shtetërore, zvicerane, në këtë rast. Një tjetër pikë e rëndësishme: edhe në qoftë se është kështu, kantonet dhe komunat do të jenë ende në gjendje të vendosin mbi rastet e paraqitura. Natyralizimi i lehtësuar justifikohet për ata që janë tashmë të integruar mirë dhe që të jetojnë si qytetarë zviceranë.
Të huajt. tre breza, që i përkasin grup-moshës njëzet e pesë vjeçe e më pak, që plotësojnë kushte shumë të rrepta (lexuar paragrafin e parë), rreshtohen në këtë kategori. Sa janë ata? Shumë janë dhe kapin shifrën prej 24.650 në deri në rreth 2 milionë të huaj që jetojnë në Zvicër, ose 1.23%. Kush janë ata? Kryesisht qytetarët e Evropës Jugore (Itali, Spanjë, etj), si janë ilustruar gjallërisht e gjerësisht ne statistikat e ocp. Dymbëdhjetë shkurti 2017 shënon fundin e një trajtimi të pabarabartë. Disa kantone (Gjenevë, Vaud, Neuchâtel, Jura, Fribourg, Bern dhe Zurich) në ligjin e tyre kantonal kanë futur tashmë një natyralizim të thjeshtuar për të huajt e brezit të tretë.
Pse një kërkues natyralizimi nga Valais apo St. Gallen, po e zëmë, nuk mund të përfitojnë të njëjtat të drejta me ata në të Gjenevës ose Vaudit? Të huajt tre breza të bëjë me këtë votim të Zvicrës kanë qenë prej kohësh si të tjerët. Ata nuk kanë pasaportë me kryq të bardhë. Tani është koha që ata mund të votojnë, të zgjidhen dhe të marrin pjesë plotësisht në jetën politike të vendit të tyre. Duke u bërë shtetas zviceran, këta individë do të ketë detyra të reja vis-à-vis atdheun e tyre, por pa e harruar asnjëherë origjinën e tyre amtare! Si për shembull: detyrimi për të shërbyer në ushtri. Një detyrim që nuk paraqet problem për personat e natyralizuar.
Në vitin 2014, një studim i Institutit Federal i Teknologjisë në Zyrih, zbuloi se, madje 60% e rekrutëve të rinj nga emigracioni, ishin të motivuara për të ikur nga shërbimi ushtarak i obliguar. Zvicra duhet të ndërtoi të ardhmen me të gjitha forcat e saj. Edhe të huajt e brezit të tretë, me siguri janë pjesë e kësaj ardhmërie të shtetit me te mire ne botë, sikurse është, pra, shteti Helvetik. Andaj konsideroj qe duhet te votohet ne favor te brezit te ri.
